(Istorija popularne kulture Kragujevca 1990 – 2000…+, drugi deo, priča 7.)

Zaboravljena oaza zelenila u srcu betoniranog Kragujevca, “Zastavina bašta”, te večeri, bila je puna sveta koji je, kao šezdesetih godina prošlog veka, uživao u dobroj muzici. U senci starih lipa, koje su ,zarad daljine, preživele atak urbanističkih drvoseča novijih, veliki broj što mladih, što starijih ljudi je, kao u transu slušao muziku i govor sa bine. Držeći u rukama cigarete od švercovanog motanog duvana, umesto nekadašnjeg „Kenta“ i ispijajući korporativna piva namesto komšijskog „čiče“ nestalog u vremenu kvazi-liberalne tranzicije, publika nije slušala kao nekad na ovom mestu, džez iz Gošinog podrumčeta, niti rokenrol „Dalekih horizonata“, njima se uz grmljavinu post-pank rifova, sa bine obraćala osoba nalik – propovedniku.

Obučen, kao da je mobilisan u pograničnom području na jugu zemlje, sa pečenom prasećom glavom u monaškim rukama, hranio je, napaćene građane zemlje sa najvišim privrednim rastom u regionu, a rečima – njihove duše, dok je gitarista Vuja KBO!, pored njega hipnotički mahao kosmatom glavom, sa „Ramones“ šiškama, u ritmu panka. Bio je to Toza Rabassa, poslednji propovednik pank-roka stare provinijencije u Šumadiji. Odnosno, njegov alter-ego „Čiča iz Rogače“…

Interesantno je da je „Zvoncekova bilježnica“ činjenično jedini preostali regionalni projekat rokenrola u Šumadiji još od vremena Smaka (Točak – Čačak, Kepa i Laza – Kraljevo, Boris i Zoran – Kragujevac, najpoznatija postava, prim.aut.), prevashodno zarad energije Toze Rabasse (vokal, stihovi – Aranđelovac, Lazarevac) i Saše Vujića (gitara, muzika – Kragujevac) koji su „špiritus muvens“ (lokalizam iz Šumadije, koji se odnosi na veoma jako alkoholno piće od koga se vide drekavci noću, otpadaju kosmati predeli na telu i menjaju ideološki stavovi bez partokratizma) ovog benda, uz više kvalitetnih muzičara koji su bili ili jesu u ritam sekciji (Dejan Fumaronne, Boban, Jakov pre ili sada Vuk i Dreja), ako ne računamo prvu aranđelovačku postavu.

„Zvoncek“, mada pripada staroj gardi jugoslovenskih bendova, kako po „kilometraži“, tako i po današnjoj „vidljivosti“ u regionu, koristi moderne umetničke pristupe, nekada ispred vremena, danas uobičajene, koje bismo mogli nazvati – performansom. Više nije dovojno, kao u slučaju „Zvonceka“ svirati „Balkanske varvare“, „Mongolida“ ili po čemu su inače pankeri sjajni, obrade „Moj život je novi val“ ili „Stranac u noći“ (meni posebno draga jer sam im producirao spot: https://www.youtube.com/watch?v=59hETAQkRI4), potrebno je publici dati i dodatnu vrednost. U vidu poruke. A konceptualni umetnik Tozza Rabassa, koji je Dišanu dao pelcer u Šumadiji, upravo to i radi.

Ovoga puta je, na tragu svoje nove komunikacione matrice od pre neku deceniju, organizovao tombolu i kviz na kome je mladima postavljao kao zadatke, prepoznavanje agro-ruralnih artefakata, poput zvona za šurenje svinja (kada je jako mladi posetilac iz Kruševca tačno pogodio, „Čiča iz Rogače“ je proročki rekao „Narod koji ima ovakvu omladinu, ne treba da brine za svoju budućnost!“).

I da napravim i poređenje sa današnjim trendovima, koji su se iste večeri videli i čuli u bašti – Brkovima i Perom Deformerom. „Zvoncek“ svira pravoverni pank-rok, sa ubitačnim ritmom i angažovanim tekstovima, a aluzije na „zemlju seljaka“ se mogu naći samo u propovedima Rabasse. Njihova muzika vas sigurno neće inficirati turbo-kulturom, čak ni slučajno.

A šta zapravo znači u pank-slengu, ime ovog legendarnog benda? „Zvoncek“ je „ono“ što nam vlast svakodnevno nudi umesto normalnog života, a „bilježnica“ je „ono“ što je jedna od V.I.P. današnje Srbije, pokazala na svom Instagramu, kao i što će pokazati publici za doček…

 

Foto 01: Kadar iz kultnog spota Zvoncekove bilježnice “Grandfather Zaharije Trnavćević a kolo” u produkciji “K9 Rock section”: (sa leva na desno: Vuja, Toza, Boban, Dejan).

Kragujevac je definitivno zaslužio status regionalnog (šumadijskog) rok – centra u prošlosti, jer je pored pomenutog stvaranja velikog Smaka, takođe i sa druge, ne manje priznate alternativne strane, uspeo da prevashodno zahvaljujući Saši Vujiću i njegovom osećaju za “umrežavanje” učestvuje i u radu dva priznata benda – Trule Koalicije (Gornji Milanovac – Kraljevo) i Zvoncekove Bilježnice (Aranđelovac – Kragujevac), uz aktuelno izdanje KBO! (Kragujevac – Kraljevo), kao i drugih bendova (metalci sa kojima je svirao Voja bubnjar – Kraljevo, Armuši – Vrnjačka Banja, Popečitelji – Priština, džez – rok postave Ace Pejčića – Kruševac).

Ovo je priča o “Zvonceku” i to autentična, iz ugla lidera Toze Rabase.

“Priča o punk bandu Zvoncekova Bilježnica, datira s kraja 14 vijeka, gde je stari Zvoncek, radio na posedima Tvrtka Kotromanića, uglavnom prevozeći tovarnim životinjama krupnog zuba, robu u Veneciju i primorske gradove. Na jednom takvom pohodu, uspeo je da se izmigolji iz karavana i ušteđenim novcem koji je čuvao van slamarice, zamakne negde gore oko Pule, gde je kupio pristojnu kućicu sa ugašenim ognjištem i skromnom okućnicom. Kako nije imao razumevanja od svoje sredine, a imao je velikog dara za pisanije, formirao je jednu belešku, kasnije poznatiju kao bilježnicu, nešto u stilu Br.1 iz “Alan Forda”, u koju je upisivao i beležio sve i svašta šta se dešavalo oko njega, sa podacima o svemu i svakome, što bi se reklo bio je neka vrsta svedoka vremena. Ta se bilježnica kasnije prenosila sa kolena na koleno, novim generacijama i ono što je svima bilo svojstveno, to je da su tu svoju delatnost prikrivali pisanjem pesama, pa su oko sebe okupljali razne ljude, različitih pesničkih pravaca, pa je među njima bilo koprofagičara i najviše koprolaličara. Kasnije će vreme pokazati da je ovaj pravac, u kome su dominirali koprolaličari, opstao do današnjih dana kada je i doživeo svoju potpunu ekspanziju, što se može videti iz priloženog, kako iz pisanih, tako i elektronskih medija. U neku ruku, ti su ljudi bili vizionari i Nostradamusi sa našeg prostora.” – pripoveda Rabassa o početku, a potom nastavlja:

Foto 02: Po izgledu logotipa, moguće je utvrditi izgled “Zvonceka” iz priče.

“Ne zna se tačno kako je skončao (jer nema pisanih izvora o tome), ali se zvanično pričalo, da je završio nestručnim rukovanjem sa aparatom života. Međutim, kasnije su pričale žene po brijačnicama, da je to u stvari bio jedan od prvih političkih atentata toga vremena. Naime, završio je u poljskom wc-u, kada je čitava konstrukcija istog popustila i sručila se na njega, a on završio u ljudskim nečistima. To je, kažu, urbana legenda, a legenda živi do današnjih dana. Sasvim slučajno, nekim tajnim kanalima, tu istu bilježnicu starog Zvonceka je nasledio Toza Rabassa  i rešio da oživi uspomenu na starog pretka. Naravno, ona i dalje sadrži podatke od 14. veka pa na ovamo o svakom i o svačemu i ostalo je jedino, da je svakim danom dopunjuje i dopisuje, a materijala je svakako previše. Ovo sve po principu samo vas posmatramo i beležimo. Naravno i neke njegove pesme su bile tu, pa je ostalo da ih samo uglazbe i oslikaju.” – poentira Rabassa.

Foto 03: Toza Rabassa, “Zvoncekov” predak, mnogo godina pre Konstrakte, proročki izvodi 2011. godine u kragujevačkom Domu omladine, performans o “potrebi pranja ruku i nogu pre ulaska u EU”.

Toza priča i o samom početku ovog regionalnog benda:

“Krajem 1988. godine, je i nastala ideja o Zvoncekovoj  Bilježnici. Bend je dakle, formiran tada u postavi – Toza Rabassa (bas i vokal), Dragan Vesković (bubanj), Dragan Mitić (solo gitara) i Vlada Janković (ritam gitara). Kasnije su se bendu pridružili Dejan Novaković -Dejan Fumarone na basu  i Darko Branković, kao back vocal , a Toza Rabassa  ostaje na vokalu.    Početkom 1989. godine, u Domu omladine u Aranđelovcu, rade prvi solo koncert, koji je snimljen i objavljuje se prva kaseta “Lorka nije pisao moju pesmu”. U toj postavi snimaju i prvi demo u studiju “Kazablanka” u Beogradu. Dve godine potom, 1991. godine, objavljuju live album “Retrospektiva 1988 – 1991.”, s tim što u bend dolazi Saša Vujić -Vuja iz kragujevačkog benda KBO!, a koju godinu kasnije i njegov brat Boban Vujić na bubnjevima.”.

Foto 04: Album “Retrospektiva”.

Rabassa dalje zbori i o sledećem projektu:

“Sledeće, 1992. godine, Zvoncekova Bilježnica objavljuje legendarni album “Inženjeri ljudskih duša”, koji je ušao u petnaest najboljih albuma nove srpske “punk scene”. Na ovom albumu, su se našle i obrade pesama grupa Termiti i DEVO – “Vjeran pas”, odnosno “Mongoloid”.

Foto 05: Kultni Zvoncekov album “Inženjeri ljudskih duša”.

On opisuje i nastanak narednog izdanja:

“Sledeće izdanje sledi za dve godine, 1994. kada objavljujemo LP ploču “Mrzim svoju mesnu zajednicu”, prvu dugosvirajuću ploču u Aranđelovcu, za izdavačku kuću “Take it or Leave It Records”. Album je sniman u studiju “Češnjak” u Kragujevcu kod Vuje, u postavi Dejan Fumarone (bas), Dragan Vesković (bubanj), Toza Rabassa (vokal) i Vuja (gitare). I kao gost, Saša Kitanić iz grupe Johanbeen iz Kragujevca.”

Foto 06: Prvi aranđelovački LP – “Mrzim svoju mesnu zajednicu”.

Toza pominje i spotove sa ovog albuma:

“Sa albuma je urađen spot za pesmu “A slanina slanina forever”, koji je radio Vlada Paunović, jedan od tvoraca legendarnog ŠRAF-a, a u to vreme i jedan od autora TV emisije “Rock’N’Roll music” na televiziji K9 u Kragujevcu. Te godine, Vlada Paunović je uradio jedan od najboljih spotova Nove srpske scene toga vremena, za numeru “Stranac u noći”, grupe Idoli, pod nazivom – “Grandfather Zaharije Trnavčević a kolo”. Spot je bio, između ostalog, zanimljiv  i po tome, što je sniman iz jednog kadra.”.

Foto 07: Toza i Vuja igraju “Zaharijevo kolo” u spotu.

Rabassa dalje besedi o svom bendu:

“U sklopu emisije “Paket aranžman” TV Politike, objavljena su dva albuma – “Punk obrade” i “Svi protiv svih”, snimana uživo  u  KST – u u Beogradu, gde se Zvoncekova Bilježnica našla sa pesmama “Moj život je novi val” grupe Paraf i “Mongoloid” grupe DEVO, dok su na drugom izdanju, bili zastupljeni sa autorskim pesmama “Balkanski varvari” i “Aluvijalne ravni”. Izdanja je objavio Beogradski “HI-FI Centar”, kasetu i disk. Sledeći album “Gavrilov princip”, koji je takođe sniman u studiju “Češnjak”, objavljen je za sopstvenu izdavačku kuću “Neprijatelj prelazi rijeku records” 1998. godine. Sa tog albuma urađeni su spotovi za numere “Ska kolo” i “Dilerovo kolo”. Paralelno, Toza i Vuja su se pojavili u dva filma – “Život za sebe” Gordana Matića i “Ringe – Raja” Đorđa Milosavljevića, gde su za drugi film i uradili obradu pesme grupe Indexi – “Bacila je sve niz rijeku” i snimili filmski spot koji je u filmu, kao KBO! i Toza Rabassa”.

Foto 08: Omot albuma “Gavrilov princip” objavljenog za sopstvenu izdavačku kuću.

“Zvoncekov” tvorac govori dalju istoriju benda:

“Grupa 2014. godine učestvuje na kompilaciji “Tako mlad i tako čist” – obrade pesama grupe Novembar, u izdanju novosadskog SKC – a, gde se pojavljuju sa pesmom “Buntovnik.” Zvoncekova Bilježnica je ušla i u “EX – YU Enciklopediju” Petra Janjatovića, kao i knjigu “R’N’Roll u kandžama interneta” Baneta Loknera. Za sopstvenu izdavačku kuću “Neprijatelj prelazi rijeku records” objavljuju CD pod nazivom “Beš muziku uz koju ne može da se igra”, koji je u izboru Radija 202, izabran za šesti album 2016. godine. Album prate dva spota, za  pesme “Samo pravo”, u kojoj se kao gost pojavljuje novinar Petar Janjatović i za pesmu “Zrno slobode”. Album je, naravno, sniman u Kragujevcu, u studiju “Češnjak” i producent je bio Vuja.”

Foto 09: Album “Beš muziku uz koju ne može da se igra”.

Toza Rabassa finišira “Zvoncekovu” priču, koja očigledno ne prestaje:

“U sklopu obeležavanja 35 godina benda i zahvaljujući velikom broju molbi i zahtjeva koje su dobili i to uglavnom od regionalnih udruga koprolaličara i koprofagičara, ovaj devo band,  najzad objavljuje novi spot, a bogami i novu kompoziciju. To je ujedno i najava za novi album čiji naziv se strogo čuva u Zvoncekovoj bilježnici na 23. strani. Album će ugledati svijetlost noći tokom sledeće godine, a možda i ove ukoliko polude. Jamačno, numera je snimana u studiju “Češnjak”, a kadrovi za spot u prostoru Doma Omladine u Kragujevcu. Poruka je vrlo kratka – “Ein kluger mann, hat nicht einmal auf der toilette hunger” (“Pametan čovek ni u WC – u nije gladan!”).

Foto 10: Novi “Zvoncek” (sa leva na desno) – Toza (vokal), Vuk (bubnjevi), Vuja (gitara) i Dreja (bas).

“Arsenal”, ponovo “Garden”, 2022:

Rabassa u svom nastupu, simbolično predstavlja “Srpski Panj”, zapravo pravi panj od hrastovine koji je izneo na scenu i postavio ga ispred portabl TV – a, kao glavnog sredstva manipulacije nepismenih (faktički, razumski i medijski) glasača – “panjeva”. Na kraju ga je, uz Vujinu psihodeličnu gitaru u pratnji i rascepio sekirom, metaforički ukazujući da nije problem u medijskoj manipulaciji koju donosioci odluka i pretendenti na iste sinekure, koriste od prvih ozbiljnih devetomartovskih demonstracija kada je pala nedužna krv zbog medija, nego u onima koji percipiraju laži. “Srpskim Panjevima”, alias glasačima, koji po/stoje kao “kamen za kupus” (kako se kaže u Šumadiji za nepotrebnu stvar koja jednom godišnje služi svrsi), gledaju egoistički svoje plate i penzije ne shvatajući da su oni to zaradili sami i više daleko i da im falange iz devedesetih, pojačane pljačkašima novog milenijuma i dalje parazitski uništavaju živote. Toza Rabasa je “Srpski Panj” rascepio na Gardenu poslednjeg dana juna, 2022. i spasao dušu…

Foto 11: Zvoncekova Bilježnica propoveda na “Gardenu”.

dr Vladimir Paunović

Foto: (POP Forum/Toza Rabassa arhiva/Naslovna: kadar iz spota “A slanina forever”, produkcija “K9 rock section”).