Uticaj Zapadne kulture i medija na razvoj popularne muzike u Kragujevcu (1950 – 1970.) – četvrti deo
Deo treći: https://popforum.rs/pop-feljton-iii/
Prvi kragujevački džezeri
U nastavku teksta, prvo ćemo predstaviti predmet studije, precizinije prvi deo kragujevačke rane scene popularne muzike, koji je vezan za džez muziku.
Džez scena u Kragujevcu se formirala pedesetih i šezdesetih godina, putem tri kanala informacija – prikazivanjem američkih filmova sa ovom vrstom muzike (“Bal na vodi”, “Mladić sa trubom”, “Lift za gubilište”, “Serenada u dolini sunca”, “Priča o Glen Mileru”…), preko džez emisije “Jazz Hour” kultnog Vilisa Konovera na radiju “Glas Amerike” kao i putem slušanja nastupa vojnih muzičara (uglavnom Hrvata i Slovenaca koji su služili vojni rok u kragujevačkoj kasarni i svirali u vojnom orkestru). Mladi muzičari (najčešće učenici muzičke škole u kojoj je postojala podela na „narodnjake“, „zabavnjake“ i džezere“), kao i njihovi prijatelji koji su voleli tu vrstu muzike, redovno su dolazili u bioskop „Zastava“ (koji se nalazio u Zastavinoj bašti), gde im je direktor istog, Goša Škrbić, puštao prve džez ploče pre filma i u pauzama između projekcija. Do pojave roka, džez je bio jako popularan u Kragujevcu. Ipak, on je u to vreme smatran nekom vrstom alternative, jer su daleko bili posećeniji koncerti sa pop muzikom (latino, kancone, šlageri…) tog vremena, gde je bio neprikosnoven – Steva Havajac, kao i Cele (takođe sa nezaobilaznim nadimkom po instrumentu, havajskoj gitari).
Prvi kragujevački džezeri, zapravo muzičari koji su pokušavali da sviraju muziku koju su čuli na pomenute načine (mada su svirali i druge vrste muzike), bili su pijanista i saksofonista Milenko Jović – Mile Žljoka, Desko Milanović, Velja Ćuban, pijanista i harmonikaš Miodrag Mika Honjicki, trubač – Radosav Tanasković – Zeka i bubnjari Branislav Todorović – Kikere i Branislav Stamenković – Kiseli. Svakako treba pomenuti i ostale aktivne muzičare koji su svirali i pop i džez i bili i mentori mlađim džezerima koji su učili od njihovih svirki na igrankama, kao što su: harmonikaši Aca Latinac, Mile Belosavac, Siniša Lajzer, Jaško Šerifović, Stanojlo Krstić – Krle, Musa, Rudi, Edi, Marjanović stariji; gitaristi Punđa Stefanović, Žika Keza i Branko Sunce; saksofonista Marko Marinković; pevač Aca Cvetković – Ruzmarin (koji je kasnije pevao i džez, ali bio i u horu Radio Beograda) i bubnjari Miša Rajić – Miša Eps (ujedno i istaknuti step-igrač), Vasica Pivarac, Miodrag Cogoljević; kao i druge istaknute muzičare poput Laleta Piletića i Mileta Nešića. Od muzičara koji su bili aktivni na kragujevačkoj džez sceni, a koji nisu bili rođeni Kragujevčani, među prvima je čuveni trubač, vojni muzičar Vjekoslav Đura Lacković. Bili su tu i Branko Conjić iz Leskovca, Raša Čukić iz Svilajnca, violinista Živa Petrović iz Jagodine, kao i Lojze Hočevar, harmonikaš, naturalizovani Slovenac koji je godinama živeo u Aranđelovcu.
Prve melodije kragujevačkih džezera su zapravo bile sving, da bi nešto kasnije prešli na diksi muziku. U to vreme, Kragujevac je imao pravi simfonijski orkestar, sastavljen pretežno od vojnih muzičara, kao i od “civila” (Mile Žljoka, Mika Honjicki, Aca Ruzmarin). Orkestar je radio od 1952. do 1968. kada se raspao jer su vojni muzičari otišli u Kraljevo. Ključna stvar, koja je bila inicijator stvaranja džeza u gradu, bila je kada je za dirigenta vojnog i simfonijskog orkestra došao gospodin Novković. On je imao želju da klasičnu, ali i popularnu muziku približi ljudima, pa je odlučio da formira klasični “Big bend orkestar” (linija truba, linija saksofona, linija trombona, plus ritam sekcija), u okviru koga je radio i prvi džez kvintet orkestar u gradu, koji je svirao uglavnom repertoar Beni Gudmena i Glena Milera, a koji su činili: Mika Honjicki na klaviru, Aca saksofonista, Aca Ruzmarin (bas i vokal), Branko Sunce kao gitarista, Cogolj na bubnjevima i Đura Lacković, trubač. Ubrzo su im se pridružili Kiseli i Mile Žljoka. Ovaj prvi kragujevački džez orkestar nije imao ime, jer to tada i nije bila ultimativna stvar, mada se u izvorima pominje i kao “Veseli Bendžo” (kao i orkestar istog imena u Beogradu).
Prvi kragujevački džezeri su svirali igranke u “Zastavinom podrumčetu”, “Bašti milicije” (koja se nalazila u sokačetu preko puta hotela „Zelengora“), bašti iza Pozorišta, na prvom košarkaškom igralištu u gradu iza stare Pošte, Domu kulture, u VIŠ – u (Vojno Industrijska Škola u Kragujevcu, danas Politehnička škola) i Učiteljskoj školi (koja je bila na mestu sadašnjeg Studentskog kulturnog centra), bioskopu “Pionir”, sali Učilišta (kod Doma Armije) i salama “Sokolane” (autentični objekat od drveta u kragujevačkom naselju “Stara radnička kolonija” u kome je pre rata vežbalo Sokolsko društvo). Svirali su i na strani, van Kragujevca. Početkom šezdesetih je bilo puno muzičkih takmičenja, kako u lokalu, tako i između gradova i naši džezeri su išli u Aranđelovac, Niš, Jagodinu, Zaječar…, a Dom omladine je jednom organizovao i gostovanje u Novom Sadu.
Foto (POP Forum arhiva): Naslovna (Prvi kragujevački “Big band”), Foto 2 (Zastavina bašta), Foto 3 (Prvi kragujevački džezeri sviraju u kafani u naselju “Pivara”, Mile Žljoka treći sa leve strane), Foto 4 (Prve džez svirke na košarkaškom igralištu u Velikom parku u Kragujevcu, Branko Sunce na gitari, Mile Žljoka saksofon, Kiseli za bubnjevima), Foto 5 (Omladinski džez bend pred polazak na gostovanje na Smederevskom festivalu, stoje na krajevima Dragan Hadžić i Mile Žljoka, sede – Žika Milić drugi sa leve strane, pored njega Kikere i Ljuba Milić krajnje desno).
POP Forum tim
Nastavak: https://popforum.rs/pop-feljton-v/